Twitter

Babilońska nierządnica, zwana również nierządnicą na bestii, wielką nierządnicą lub nierządnicą Wielki Babilon to temat wzięty z Apokalipsy. W sztuce przedstawiany jest dość rzadko, tym bardziej w malarstwie.

W renesansie znajdujemy ją na drzeworycie Albrechta Dürera z cyklu „Apocalypsis cum figuris” (por. też Apocalypsis cum figuris Dürera – Apokaliptyczna Niewiasta). Ale u współczesnego malarza niemieckiego Michaela Huttera jest ona przedstawiona przynajmniej na trzech obrazach (por. Jak dokonać analizy i interpretacji obrazu). Interpretacja Babilońskiej Nierządnicy budzi kontrowersje. W protestantyzmie interpretuje się Wielki Babilon jako Rzym, a babilońską nierządnicę na bestii jako religię katolicką.

Michael Hutter jest niemieckim artystą urodzonym w 1963 roku, którego prace surrealistyczne są tyleż magiczne, co dziwne. Od 1986 wystawia swoje prace w licznych galeriach sztuki. W poprzednim artykule komentowałem już jeden z obrazów: „Śmierć podsłuchująca kochanków„.

Obrazy Michaela Huttera należą do tej uroczej mglistej strefy, leżącej na pograniczu realizmu fantastycznego, realizmu magicznego, science fiction i surrealizmu. Wyłaniające się z niej hybrydowe wizje malarskie nie są zbyt określone w tym czy innym kierunku. Jego obrazy przypominają prace Bruegla czy też Hieronima Boscha.

Sam artysta tak się wypowiedział na temat swojej twórczości:

„Aby stworzyć te obrazy, rozwinąłem własną metodę wykorzystywania literatury, sztuki, muzyki, filozofii, nauki, religii i pseudonauki – metodę bardzo odległą od głównego nurtu kultury. Nie dbam o rzeczywistość czy też prawdopodobieństwo, że jest ona prawdziwa, liczy się tylko siła, z jaką coś pobudza moją wyobraźnię. Moim zdaniem prawda jest tak czy owak swego rodzaju iluzją. Mieszam ją z moimi obsesjami, namiętnościami, pragnieniami oraz lękami i to, co się z nią dzieje w otchłani mojej osobowości, wydobywam na powrót na powierzchnię.”

Zobaczmy, jak to wygląda w praktyce. Przeglądając jego dorobek malarski łatwo zauważyć, że kilkakrotnie podjął on temat Babilońskiej Nierządnicy jadącej na szkarłatnej bestii, w szczególności na tryptyku Triumf ciała z roku 2009, na obrazie Babilon z roku 2010 i w ostatnim dziele z tej serii: Babilon wręcza klucz do otchłani królom świata z roku 2012. 

Zajmę się dziś tryptykiem, jako najwcześniejszym, a dokładniej lewym skrzydłem tryptyku, na której namalowana jest babilońska nierządnica:

Babilońska nierządnica na bestii, fragment tryptyku Michaela Huttera „Der Triumph des Fleisches”

Najpierw rzut oka na cały tryptyk:

Michael Hutter, Triumf ciała (Der Triumph des Fleisches), tryptyk, 2009, olej na desce, 60 x 120 cm + 120 x 120 cm + 60 x 120 cm

Michael Hutter, Triumf ciała (Der Triumph des Fleisches), tryptyk, 2009, olej na desce, 60 x 120 cm + 120 x 120 cm + 60 x 120 cm

Ogólny zamysł tego tryptyku polega na tym, żeby:

1. najpierw pokazać triumfalny pochód Nierządnicy Babilon przez świat,

2. następnie jej upadek i rozprawienie się przez ludzkość z wszelkim diabelstwem, które rozpanoszyło się na ziemi,

3. na koniec stan świata po pokonaniu Nierządnicy i diabła, nawiązujący do Biblii, w szczególności do  Apokalipsy i zaczerpniętego z niej opisu Nowego Jeruzalem, ukazanego przez artystę – zgodnie z jego własną wizją – jako radosna orgia seksualna.

Poniżej opis i interpretacja lewej części tryptyku przedstawiającego triumfalny pochód Nierządnicy Babilon przez świat.

Opis obrazu (lewego skrzydła tryptyku)

Nierządnica Wielki Babilon jadąca na bestii, fragment lewej części tryptyku

1) Tył orszaku – statek kosmiczny

Widzimy, że artysta połączył wątek babilońskiej nierządnicy ze współczesnym mitem o tym, że ziemię opanowali przybysze z innych rejonów kosmosu. Orszak wychodzi bowiem z wielkiego statku kosmicznego, który wylądował na jakichś ostrych górskich szczytach – i schodzi w dół. Statek wygląda jednak jak łódź podwodna, a orszak zstępuje w dół po morskim dnie pełnym olbrzymich ryb czy też potworów – jak gdyby martwych. W orszaku można rozpoznać postacie duchownych, którzy go prowadzą niczym pielgrzymkę religijną.

Babilońska nierządnica jadąca na bestii, fragment lewej części tryptyku

2) Środek orszaku – pielgrzymka religijna

Środek orszaku liczę od skorpionowego ogona bestii, na której jedzie siedem nagich postaci – pięć kobiecych i dwie męskie. Wyżej też można rozpoznać jakąś postać na szkarłatnej bestii, ale jest ona mniej znacząca. Bestia z ogonem skorpiona ma twarz starego łysego diabła z ogromnymi oczami i ludzkie ręce, na których idzie. Bezpośrednio za ogonem bestii idzie ksiądz, a przed nim – grupa zakonników, z których jeden niesie węża na kiju, będącym chyba krucyfiksem (motyw wywyższenia węża na pustyni, Księga Liczb 21, 5-9). Widać też szczekającego na bestię psa.

Przed głową bestii widać kobietę, która wyszła z orszaku i prorokuje (czyżby Jezabel, zwolenniczka kultu Baala, konkurencyjnego wobec Boga Jahwe?). Bliżej widza rzucają się w oczy dwie kobiety z odsłoniętymi piersiami, niosące na długim drągu diabła na czymś w rodzaju huśtawki. Diabeł ma dłonie zamiast stóp, jak małpa, wyeksponowane genitalia i ogromne czerwone rogi skierowane poziomo na boki (być może to taka dziwna czapka). Za diabłem na huśtawce kobieta z uniesionymi rękami jedzie na grzbiecie idącego na czworakach mężczyzny z brodą, nakrytego czerwoną kapą. Dalej jakiś nieciekawy łysy starszy facet w czerwonej sukni do ziemi prowadzi na smyczy gołą babę na czworaka, skarlałą do rozmiarów pieska.

Jeszcze bliżej nas gruba goła baba z wielkimi cycami i w czerwonej czapce z wielkim rondem jedzie jak na starej szkapie na wychudzonej kobiecie ze zwisającymi piersiami. Przed nią idzie ubrana przykładnie elegancka dama z diabłem na karku, a dalej w tle widzimy mężczyznę też z diabłem na karku, który tak jakby przypala papierosem pierś obnażonej od góry kobiety, ale tego nie widać na tyle wyraźnie, żeby można było mieć pewność. Kobietę z diabłem na karku widzimy także za wspomnianymi dwiema kobietami z drągiem.

Jeszcze bliżej mamy kolejną bestię z twarzą cyklopa, dwoma rogami i kolczykiem w uchu. Jedzie na niej naga kobieta we wdzięcznej pozie, siedząca na złocistej poduszce. Jest ona podobna do ubranej damy idącej za nią, a poduszka jest powleczona takim samym materiałem jak ten, z którego zrobiona jest suknia damy.

Babilońska nierządnica jadąca na bestii, fragment tryptyku

3) Przód orszaku – Babilońska nierządnica jadąca na bestii

Na samym dole tej części tryptyku, na pierwszym planie, jedzie na bestii sama Babilońska Nierządnica. Bestia ma na głowie siedem rogów, twarz starca, błyszczące niebieskie oczy, gadzią skórę, a dłoń, którą dotyka ziemi – też trochę gadzią. Nierządnica ma nagie piersi i wielką czerwoną czapę z półksiężycem. Spódnica jest czerwonego materiału, takiego samego jak ten, którym nakryta jest bestia. Na jej lewym kolanie siedzi diabeł w królewskiej koronie, trzymający zwierciadło, w którym Nierządnica ma zamiast twarzy trupią czaszkę. Ale Nierządnica nie patrzy w zwierciadło.

Przed nią stoi urodziwa młoda para w eleganckich strojach. On ma na głowie czerwoną czapę podobną do czapy nierządnicy na bestii, ale spłaszczoną i bez ozdób. Siedzi mu na karku diabeł. Jego towarzyszka – podobna z urody do babilońskiej nierządnicy – trzyma na smyczy psa z czerwonym członkiem w stanie wzwodu, ludzkimi dłońmi i ludzką głową o twarzy podobnej do jej towarzysza.

W grupie ludzkiej pomiędzy babilońską nierządnicą a nagą kobietą na bestii z twarzą cyklopa zwracają uwagę przede wszystkim dwie postacie ubrane w stroje, które kojarzą się z reżimem komunistycznym – jeden, z nożem w dłoni i z diabłem na karku jest w stroju partyjnego aparatczyka z okresu rewolucji, a drugi, młodszy, z jakimś stworkiem gadopodobnym na ręku, ubrany jest w mundur żołnierza Armii Czerwonej. Grupa młodzieży za nimi ma twarze bądź głupkowato roześmiane, bądź ponuro fanatyczne. W tej grupie również widzimy diabły siedzące na ludzkich karkach. Dalej widać jeszcze babę z gołymi cycami, trzymającą w uniesionych rękach wielką ropuchę.

Interpretacja obrazu (lewej części tryptyku)

Jak już zaznaczyłem, malarz łączy na swoim obrazie wątki zaczerpnięte z Biblii ze współczesnym mitem o opanowaniu ziemi przez przybyszy z dalszych rejonów kosmosu. Dokładniej biorąc, sugeruje, że narzędziem do podporządkowania sobie ziemi przez tzw. rasę gadzią, była religia. Jak sądzę, poszczególne części orszaku odnoszą się do różnych epok historycznych. Te na dalszym planie dotyczą czasów wcześniejszych. Można zauważyć, że odniesienia do religii są przedstawione na dalszym planie – to, co jest na samym dole, opisuje w zasadzie świat gruntownie już zlaicyzowany jako ostateczny skutek środków zastosowanych przez obcych wobec ludzkości. Warto w związku z tym zauważyć, że bezpośrednio za babilońską nierządnicą widzimy postacie symbolizujące ateistyczny reżym komunistyczny.

Widoczna na dalszym planie bestia z ogonem skorpiona i siedmioma nagimi postaciami na grzbiecie to prawdopodobnie symbol starotestamentowego Boga Jahwe, który w Apokalipsieprzedstawiony jest w towarzystwie siedmiu duchów Bożych. Stąd siedem postaci na jego grzbiecie. Wąż wywyższony na krucyfiksie to już symbol chrześcijaństwa – tym wężem jest ukrzyżowany Chrystus. Duchowny za bestią jest, sądząc po stroju, duchownym katolickim. Tak więc Jahwe występuje na obrazie jako wkomponowany w religię chrześcijańską, a nie wyłącznie jako Bóg judaizmu.

Dwie obnażone od góry kobiety niosące na pręcie diabła na huśtawce to zapewne nawiązanie do arki przymierza, którą w podobny sposób nosili Żydzi. W połączeniu z wywyższonym miedzianym wężem motyw ten pozwala łączyć cały wędrujący orszak z wyprowadzeniem Żydów z Egiptu, a zwłaszcza przejściem przez Morze Czerwone, zważywszy, że orszak idzie tak jakby po morskim dnie.

Ryby mogą być rozumiane jako symbol chrześcijaństwa. W połączeniu z tym, że są one martwe, jest to sugestia, że chrześcijaństwo w zlaicyzowanym świecie stało się już martwe duchowo. Jest to potwierdzone przez odbicie w zwierciadle babilońskiej nierządnicy. Ta babilońska nierządnica jest wszakże symbolem zdegenerowanej, sprostytuowanej religii. Martwota ryb związana jest zapewne z tym, że zabrakło wody. Osiadły one na suchym już dnie, podobnie jak łódź podwodna na skałach. Woda jest symbolem uczuć i nieświadomości – w szczególności uczuć religijnych i religijnej wiary. Tego właśnie zabrakło już w naszym świecie.

W tym wszystkim, co widzimy w orszaku babilońskiej nierządnicy na bestii na bliższych planach, dominuje motyw zniewolenia człowieka przez człowieka. Para z diabłem i psem w prawej dolnej części obrazu pokazuje zniewolenie człowieka przez człowieka za sprawą popędu seksualnego. Ten pies na smyczy z członkiem w stanie erekcji to duchowy portret młodzieńca z diabłem na karku. Jest on we władzy kobiety, której pożąda. Trzyma go ona na smyczy.

Ale widzimy też inną kombinację. Goła baba w roli analogicznego pieska jest zniewolona przez starszego, nieatrakcyjnego mężczyznę, który ją trzyma na smyczy. Jest na jego utrzymaniu i dlatego chce, czy nie chce, musi mu się seksualnie oddawać, zwłaszcza że jest pozbawiona walorów, dzięki którym mogłaby sama innych niewolić, jak owa dama opisana poprzednio.

Gruba baba jadąca na wychudzonej kobiecinie to metafora pozbawiona erotycznego podtekstu. Jest to po prostu symbol wykorzystywania biednych przez bogatych: ta gruba jest panią, a ta chuda – służącą.

Bestia z twarzą cyklopa jest symbolem ślepoty duchowej. Patrzy ona tylko jednym okiem, który widzi wyłącznie to, co zewnętrzne. Zachwycona jest więc widokiem pięknej kobiety, która jedzie na jej grzbiecie, a przecież jest to ta sama kobieta, która idzie z tyłu z diabłem na karku. Gdyby ta bestia mogła spojrzeć na nią również okiem duchowym, to zobaczyłaby widok podobny do tego, który widzimy w zwierciadle podsuniętym babilońskiej nierządnicy przez diabła.

Jeżeli chodzi o ogon skorpiona bestii na dalszym planie, którą zinterpretowałem jako Boga Jahwe, to chodzi o to, że ten Bóg sam jest diabłem podszyty, co szczegółowo rozwija w swojej gnozie Jakob Böhme. Ten Bóg dopiero w swym Synu, Chrystusie, staje się Bogiem dobrym i pełnym miłości. Pokazane jest to nawet na naszym gwiaździstym niebie. Wężownik, symbol Chrystusa, depcze jedną nogą Skorpiona. Ale ten Skorpion to nie tylko diabelstwo. Jest on symbolem energii, bez której nie ma życia i którą w związku z tym należy ujarzmić, ale wyeliminować jej nie można i nie należy.   

Kobiece postacie w tej części tryptyku są albo ubrane kompletnie, albo całkiem nagie, albo obnażone od pasa w górę – jak Nierządnica Wielki Babilon na pierwszym planie. Jeżeli uznać te warianty za znaczące, to można zauważyć, że babilońska nierządnica wyróżnia się tym, że jako jedyna z grona obnażonych od pasa w górę jedzie na bestii i jako jedyna z jadących na jakiejś bestii nie jest całkiem naga (nie licząc nakrycia głowy). Być może kluczem do rozszyfrowania znaczenia tego zróżnicowania jest to, że na ostatniej części tryptyku wszystkie postacie ludzkie są nagie, natomiast centralna postać kobieca na środkowej części obrazu jest w pełni ubrana, ale – podnosząc spódnicę w górę – obnaża przyrodzenie.

Symbolicznie biorąc, należy zapewne ująć tę sprawę od drugiej strony i mówić tu nie tyle o obnażaniu, co raczej o zasłanianiu, co dotyczy jednak tylko omawianego tryptyku, gdyż na wspomnianych dwóch innych obrazach podejmujących temat Nierządnicy Wielki Babilon jadącej na bestii jest ona całkiem naga.

Pozostając więc przy samym tylko tryptyku, możemy przyjąć, że wszystko zależy od fazy:

1) faza pierwsza: siedem nagich postaci na bestii ze skorpionowym ogonem na lewym obrazie tryptyku;

2) faza druga: zasłonięta od pasa w dół Nierządnica Wielki Babilon na lewym obrazie tryptyku;

3) faza trzecia: ubrana w pełni kobieta stojąca przed Nierządnicą Wielki Babilon na lewym obrazie tryptyku;

4) faza czwarta: ubrana w pełni kobieta z zadartą do góry spódnicą na środkowym obrazie tryptyku;

5) faza piąta: całkiem naga kobieta w dolnej części prawego obrazu tryptyku.

Oznaczałoby to, że faza piąta jest powrotem do fazy pierwszej – z tym, że w fazie pierwszej nagie ludzkie postacie jadą na bestii ze skorpionowym ogonem, a w fazie piątej bestia ma obciętą głowę, a naga kobieca postać trzyma klucz od otchłani, do której bestia została strącona, a żeby wszystko było jeszcze bardziej jasne, depcze węża (por. Księga Rodzaju 3, 15), co w tradycji katolickiej wiązane jest z Matką Boską. Inaczej mówiąc: nagość TAK, bestia (skorpionowy ogon, diabeł, wąż, wszystko, co należy do rasy gadziej) – NIE.

Bardzo jasno jest to przedstawione na środkowym obrazie w samym jego centrum: pierwszy mężczyzna ciągnie za jęzor diabła w gadziej postaci, a drugi, z uniesionym kijem i obnażony od pasa w górę, przymusza kobietę do tego, by odsłoniła swoje przyrodzenie. Jest to ta sama para, którą widzimy w prawym dolnym rogu pierwszej części tryptyku. Można to poznać po czapce, jaką ma na głowie mężczyzna, i jakiejś dziwnej części garderoby, zabezpieczającej jego krocze. A diabeł, którego w pierwszej części tryptyku ma on na karku, w części środkowej – w postaci zmienionej na smoczą – jest poskramiany przez pierwszego mężczyznę. Tak więc nie chodzi o to, żeby bezwstydnica przestała wystawiać na widok publiczny swoje wdzięki, ani o to, żeby wziąć na niej w ten sposób odwet za poprzednio doznane upokorzenia, ale o to, żeby ujawnić nagą prawdę, bez żadnego jej zakrywania.

Diabeł, który chce pokazać Nierządnicy Wielki Babilon jej odbicie w zwierciadle, trzyma zarazem dłońmi na swoich tylnych kończynach jej czerwoną spódnicę – pokazując jakby związek jednego z drugim i podsuwając widzowi myśl, żeby zdjąć z niej tę spódnicę.

Pozostają jeszcze do wyjaśnienia rogi bestii, na której jedzie babilońska nierządnica. Jest ich siedem, co ma swój odpowiednik w siedmiu nagich postaciach na bestii ze skorpionowym ogonem. Można to rozumieć jako ich przemianę z żywych istot w martwe zrogowacenia. Doprowadziło je do takiego stanu to, że wsiadły na bestię – symbol religii ustanowionej na ziemi przez rasę gadzią. Zamiast nich jest już tylko jedna Nierządnica Wielki Babilon – symbol zdegenerowanej religii, zakrywającej prawdę o drodze transformacji człowieka (na bazie energii symbolizowanej przez skorpionowy ogon) i zamykającej siedem czakr – ośrodków wyższej świadomości – przemieniającej je w martwe rogi siedmiu kościelnych sakramentów.

Michael Hutter, autoportret

Jeżeli podoba Ci się ten wpis, podziel się nim albo zostaw komentarz pod postem. Z przyjemnością poznamy Twoją opinię.