Twitter

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele pojawia się na tyle często, że można by z nich zrobić mały albumik. Jego obrazom i rysunkom erotycznym, bez bezpośrednich odniesień do miłości lesbijskiej, poświęciłem już jeden artykuł (zob. Seks i nagość na obrazach Egona Schiele).

Z kolei wątki lesbijskie pojawiły się przy okazji artykułu o francuskim rysowniku Berthomé de Saint André (zob. Obrazki erotyczne Berthommé de Saint André). Natomiast polski specjalista od rysunków erotycznych, Stefan Żechowski (zob. Polska sztuka erotyczna – Stefan Żechowski), chyba się w te rejony nie zapuszczał.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele to motyw, który bynajmniej nie dziwi u tego perwersyjnego skandalisty, oskarżanego o szerzenie pornografii. Jednak akurat w serii obrazków lesbijskich w ogóle nie widać odchyleń w tym kierunku, widocznie sam temat takiej miłości był w owych czasach na tyle bulwersujący, że nasz artysta mógł być wystarczająco usatysfakcjonowany już przez sam fakt jego podjęcia.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele to nie zawsze miłość lesbijska

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele, Dwie dziewczyny na kapie z frędzlami, 1911, ołówek, akwarela, 36,5 x 56 cm

Wystarczy chwila namysłu nad tym, co artysta miał na myśli, rysując te dwie dziewczyny leżące na kapie z frędzlami, żeby uznać, iż przedstawił on w taki spersonifikowany, bardzo pomysłowy sposób kobiecy narząd płciowy. Te dwie dziewczyny nie patrzą w istocie na siebie, ale na oglądającego rysunek, a ich spojrzenia wyrażają zabarwioną lekką zgrozą emocję,jaką niesie z sobą – dla obu stron – taka frontalna konfrontacja z czymś, czego zazwyczaj nie wystawia się na widok. Dlatego jedna z dziewcząt zasłania wstydliwie udem wejście do domniemanej pochwy – tak, jakby przed chwilą było ono na moment odsłonięte w ramach erotycznej gry z oglądającym. Ale przez to „zasłanianie” sprytna dziewczyna sama odsłoniła swoje nagie udo tuż poniżej krocza, a okalającą udo postrzępioną na brzegach nogawkę białych majtasów łatwo można skojarzyć właśnie z wejściem do pochwy. Na rysunku wyróżnia się biel twarzy i biel nagich ud jako dwa bieguny całej tej erotycznej sytuacji: personalny i cielesny. To między nimi właśnie dokonuje się tu konfrontacja – konfrontacja odważna, dziewczyny parzą nam prosto w oczy.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele – symboliczna anatomia

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele, Trzy dziewczyny, 1911, ołówek, akwarela, 31,5 x 48 cm

Tę akwarelę można potraktować jako kontynuację poprzedniej. Tym razem mamy jednak trzy dziewczyny. Ta trzecia (w środku, z zamkniętymi oczami) wyłoniła się w wyniku tego, że dwie pozostałe (patrzące na oglądającego, ale w jakże inny sposób niż na poprzednim obrazku) rozsunęły się na boki. Środkowa jest „odsłonięta” nie tylko w tym sensie, że ją widać, ale również dlatego, że ma wysoko w górę zadartą niebieską suknię, a widoczny na powierzchni odsłoniętego ciała pępek wskazuje jakby cel, środkowy punkt tarczy.

Inaczej mówiąc, dwie dziewczyny po bokach reprezentują rozchylone wargi, a środkowa – waginę. Ale nie tylko waginę, ponieważ jej twarz symbolizuje najbardziej erogenne miejsce, a ruch podnoszenia w górę niebieskiej sukni ma znaczenie jego pobudzania.

Twarze wszystkich trzech dziewcząt wyrażają gotowość do oddania się. I znowu nie patrzą one na siebie, lecz na oglądającego. Ta środkowa ma wprawdzie oczy zamknięte, ale to zamknięcie jest wymowne, oznacza „oddawanie się na ślepo”.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele – nie tylko anatomia, ale także stan duszy

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele, Dwie leżące kobiety, 1912, gwasz, ołówek, 30,5 x 48,5 cm

Skoro podaje się jako tytuł tego dzieła „Dwie leżące kobiety”, więc może lepiej będzie obejrzeć je ułożone poziomo:

Ten obrazek również może tylko pozornie dotyczyć miłości lesbijskiej. Odnajdujemy na nim poruszony już wcześniej motyw zamkniętych oczu. Druga kobieta, czerwona – widoczna za czarnowłosą kobietą z zamkniętymi oczami na pierwszy planie – wyraża zapewne jej stan wewnętrzny. Jest ona rozpalona namiętnością i wewnętrznie się rozpłynęła, choć na zewnątrz zbytnio tego nie widać. Jeżeli jednak są to faktycznie dwie kobiety, z których jedna płonie, a druga jest zimna, na co mogłaby wskazywać (przypominająca śnieg) zimna biel pomiędzy jej udami, to zadaniem tej roznamiętnionej jest rozgrzanie partnerki.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele – strona męska i strona żeńska

Schiele na akwareli z roku 1912 przedstawia jednak sytuację, w której czerwień wyeksponowanych majtasów, symbolizująca rozpaloną namiętność, oznacza nie tyle zdobywczą aktywność erotyczną, co raczej pełną gotowość do oddania się.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele, Dwie kobiety, 1912, ołówek, akwarela, 32 x 45 cm

Kobieta w czerwieni tylko leży i czeka z założonymi rękami, ale za to pozycja tej drugiej, już rozebranej, jest bardzo dynamiczna. Ona właśnie wkracza zdecydowanie do akcji. A do tego kształty tej pierwszej są kobiece, a tej drugiej – męskie.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele – szybsza i wolniejsza

Wspomnianą już inną sytuację, w której bardziej roznamiętniona kobieta rozgrzewa tę, która wolniej się rozpala, przedstawia kolorowy obrazek erotyczny z 1911 roku:

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele, Kochające się lesbijki

Kup obraz na płótnie: Egon Schiele 

Subtelny zmysłowy rysunek przedstawia dwa nagie ciała, bardziej dziewczęce niż kobiece. Dziewczyna zwrócona do nas plecami jest aktywna – obejmuje przyjaciółkę, która na to przyzwala. Oszczędnie używając koloru, artysta podkreśla niebieskawym zabarwieniem ciała dziewczyny zwróconej do nas przodem, że jeszcze przed chwilą była ona zimna, a czerwonymi, punktowymi akcentami rumieńców w okolicy oczu i na sutku – że nagle się zaczęła roznamiętniać i pewnie wkrótce też obejmie kochankę. Ciepła, złocista aura zlewająca się z rudawymi włosami pierwszej, aktywnej dziewczyny, pokazuje, że to ona rozgrzewa tę drugą swym żarem.

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele – role się odwracają

Akt pierwszy: wiosna i lato

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele, Dwie kobiety leżące w uścisku, 1915, ołówek i gwasz na papierze, 32,8 x 49,7 cm, Muzeum Albertina w Wiedniu.

Kup obraz na płótnie: Egon Schiele, Uścisk

Artysta na swym rysunku przedstawia dwie kobiety w sposób po części zgeometryzowany, co widać szczególnie na ich łukach brwiowych i w potraktowaniu ciała jako zbioru mniej lub bardzie kulistych brył. Obie kobiety są silnie ze sobą skontrastowane, pomijając już nawet to, że leżą zwrócone w dwie przeciwne strony. Ta wyżej jest naga i roznamiętniona, ta niżej – ubrana i chłodna. Nawet elementy ubrania tej rozebranej – w szczególności jaskrawo czerwone podwiązki – są w całkiem innym stylu niż skromna sukienka tej na dole. Ta sukienka jest jakby wiosenna, jej zieleń nie zdążyła jeszcze nabrać intensywności. W tym układzie obie kobiety mają się do siebie jak wiosna i lato – rozmijają się w fazie. Tej namiętnej nie udało się rozbudzić partnerki. Leży jeszcze wprawdzie na niej z ręką pod jej plecami, ale wzrok ma skierowany ekstatycznie w niebo – cała akcja i siła pragnień kieruje się w sferę wyobraźni. Druga za to patrzy trzeźwo przed siebie i czeka na sposobność, by się wywinąć z objęcia. Żeby zobaczyć dalszy ciąg ich historii, warto porównać ten rysunek z innym rysunkiem Egona Schiele, przedstawiającym te same dwie panie.

Akt drugi – lato i jesień

Miłość lesbijska na rysunkach Egona Schiele, Dwie obejmujące się dziewczęta (albo Przyjaciółki). 1915. Rysunek ołówkiem, akwarela i gwasz na papierze, 48 x 32,7 cm,  Muzeum w Budapeszcie.

Kup obraz na płótnie: Egon Schiele

Na rysunku widzimy dwie kobiety w sytuacji erotycznej. Jedna jest naga, druga ubrana w sukienkę w kolorze krwisto czerwonym, a widoczne na tej sukni liczne trójkątne, ostro zakończone płomyki potęgują wrażenie ognistego pożądania. Tymczasem u kobiety nagiej tego miłosnego zapału nie widać. Odwraca ona twarz od swojej bardziej gorącej partnerki i rozgląda się pewnie za jakaś nową miłostką, która rozpaliłaby jej krew. Jednak partnerka trzyma ją w mocnym uścisku – tak, że nawet ręką ruszyć nie może. Inaczej mówiąc, ta która była obojętna na poprzednim rysunku, teraz jest rozpalona – i na odwrót. Można powiedzieć, że żar miłosny tej w sukience odpowiada pełni gorącego lata, podczas gdy u drugiej lato już przeminęło, nastała chłodna jesień wygasłej już namiętności. Kolor jej pończoch – zgniła zieleń – jest właśnie jesienny. Żadnego gorętszego akcentu – choćby w postaci czerwonych podwiązek – u niej nie widzimy. Ciekawy jest zarys twarzy ubranej dziewczyny nałożony na twarz partnerki, wyrażający jakby ingerencję jednej kochanki w sferę wolności drugiej. Przeciwieństwo nagości i ubioru ma tu znaczenie różnicy pomiędzy upodobaniem do licznych związków bez zobowiązań (po stronie tej nagiej) a potrzebą zdefiniowania relacji poprzez nałożenie na nią jakiejś „sukienki” (po stronie tej ubranej).